προβολέα, απ’ αυτούς που το βράδι φωτίζουν το νεοκλασσικό κτίριο. Το μικρό κορίτσι μοχθεί και τελικά καταφέρνει να σηκώσει την προστατευτική σχάρα πάνω από τον προβολέα κι ευθύς αμέσως παίρνει μια πέτρα κι αρχίζει να χτυπάει το τζάμι του προβολέα με σκοπό να το σπάσει. Ο πατέρας συνεχίζει να αναπαύεται ατάραχος.
Περιστατικό 2ο: Στο παρκάκι κοντά στη δουλειά μου, μέσα από κάποιους θάμνους πετάγεται μπροστά μου ένας πιτσιρικάς έως 12 χρονών. Κοιτάζει πίσω του σαν να τον κυνηγάει ή να θέλει να τον κυνηγήσει κάποιος αλλά στο πρόσωπό του χαράζεται ένα θριαμβικό χαμόγελο. Στα χέρια του κρατάει ένα μεγάλο μυτερό πάσσαλο απ’ αυτούς που χρησιμοποιούνται για να σχηματίζουν ξύλινα κάγκελα στα παρτέρια του πάρκου. Προφανώς είτε τον έβγαλε από κάπου είτε τον άρπαξε από κάποιο απόθεμα. Συνεχίζει να περιφέρεται με το τρόπαιό του, που μπορεί σ’ ένα άσκεπτο καυγά να αποδειχτεί φονικό όπλο. Στην καλύτερη περίπτωση ο οβολός κάποιου φορολογούμενου έχει πάει περίπατο.
Περιστατικό 3ο: Οι έφηβοι μαζεύονται στο προαύλιο του σχολείου απέναντι από το σπίτι μου. Δεν τους σταματάνε τα 2.5 μέτρα σιδερένια κάγκελα που το περιβάλουν. Ούτε η ώρα: 11 ή 12 μμ. Κάθονται και καπνίζουν, οι περισσότεροι, πίνουν μπύρες, φωνάζουν γελάνε και βρίζονται. Κάποιοι απ’ αυτούς παίζουν μπάλα. Συχνά πυκνά η μπάλα χτυπάει στις σιδεριές με πάταγο, αναποδογυρίζει σκουπιδοντενεκέδες και σπάει τζάμια του σχολείου. Σαν να μην αρκούν αυτά τα τζάμια, μπουκάλια άδεια τελειώνουν την ζωή τους με τον ίδιο τρόπο. Την επόμενη μέρα, στο ίδιο προαύλιο, παιδάκια από έξι εως δώδεκα θα κάνουν γυμναστική ή διάλλειμα.
Τρία φαινομενικά ασήμαντα περιστατικά που τα συνδέει ένα κοινό νήμα: ότι η καταστροφική συμπεριφορά συνήθως δεν τιμωρείται. Δεν επιπλήτεται καν. Και βέβαια μιλάω βασικά για τη χώρα μας.
Δεν ξέρω αν έχετε ακούσει την θεωρία του σπασμένου παράθυρου; Η θεωρία αυτή λέει το εξής απλό: το να σπάσει κάποιος το τζάμι ενός παραθύρου δεν είναι κανένα φοβερό έγκλημα. Πρέπει όμως να ελεγχθεί, αν όχι να τιμωρηθεί. Και το παράθυρο πρέπει να επισκευαστεί γρήγορα. Κι αυτό όχι στο όνομα μιας άτεγκτης δικαιοσύνης αλλά επειδή το σπασμένο παράθυρο που παραμένει σπασμένο και μπορεί να το δει ο καθένας είναι ένα σήμα, ένα σήμα προς την κατά βάση ασυνείδητη πλευρά των κινήτρων μας, που λέει ότι το να παραβαίνεις τους κανόνες που έχει θεσπίσει μια κοινωνία δεν αποτελεί πρόβλημα. Πέραν του ότι δεν φαίνεται να τιμωρείται, δεν φαίνεται να ενδιαφέρει και πολύ κόσμο. Κι αυτό το σήμα ανοίγει μια ασφαλιστική δικλείδα της συμπεριφοράς: οδηγεί σταδιακά σε όλο και περισσότερη παραβατικότητα κι ανομία.
Τα τρία περιστατικά που ανέφερα και που επίτηδες επέλεξα να είναι σε τρεις ηλικίες κατά τις οποίες διαπαιδαγωγείται κανείς, είναι τρία περιστατικά σπασμένου παράθυρου: το κοριτσάκι καταστρέφει ενώπιον του πατέρας της και των περαστικών, ο πιτσιρικάς παρά την υποτιθέμενη φύλαξη του χώρου και την ανοχή του περαστικού (:εμένα) κι οι έφηβοι από τη συλλογική ανοχή, δασκάλων, γονιών, γειτόνων και της αστυνομίας που κλήθηκε μερικές φορές, ήρθε τις μισές και καμία δεν έκανε τίποτα.
Η θεωρία του σπασμένου παράθυρου έχει στοιχειώσει το μυαλό μου από πέρσι το καλοκαίρι που διάβασα γι αυτήν. Κι όσο το γυροφέρνω σκέφτομαι ότι εξηγεί όλα αυτά τα στραβά που βλέπω γύρω μου: τη γενική ασυλία που απολαμβάνουν οι άρπαγες της δημόσιας περιουσίας όποιας μορφής, την διόγκωση του υποκόσμου, την συστηματική καταστροφή κάθε έννοιας πόλης κι πολεοδομικού σχεδιασμού με όπλο το ‘σπιτάκι’ ή τη βίλα μας, την καταστροφή των δασών που γίνονται οικόπεδα δεκαετίες τώρα, τη διαφθορά των δημόσιων λειτουργών σε κάθε βαθμίδα της δημόσιας διοίκησης κλπ κλπ κλπ
Ο κανόνας που έχει εσωτερικεύσει ο καθένας μας είναι ότι δεν υπάρχει κανόνας. Και το παράθυρο που κάποτε έσπασε, όχι μόνο δεν σπεύσαμε να το επισκευάσουμε για να μην δώσει το πράσινο φως στα περαιτέρω, αλλά το θρυμματίσαμε και κανείς πια δεν το θυμάται. Κι όταν υποκριτικά αναζητάμε τις αιτίες των κακώς κειμένων, υπάρχουν άφθονα δάχτυλα που δείχνουν: πάντα τον άλλο. Κι αφήνουμε να μας διαφεύγει ότι συνολικά όλα τα δάχτυλα μας δείχνουν όλους, κι αυτή είναι η απλή αλήθεια…
